به گزارش پایگاه خبری بازار سرمایه ایران (سنا) و به نقل از روابط عمومی کانون کارگزاران بورس، امیرمهدی صبایی، مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار به پرسش‌های فعالان بازارسرمایه در همایش فصل پاییز کانون کارگزاران با عنوان «مقررات و مخاطرات ناظر بر معاملات در بازار سرمایه»، پاسخ داد که مشروح آن را می‌خوانید:
۱- در روزهایی که معاملات بازار بر مدار منفی قرار دارد، نظارت انجام شده در زمینه معاملات الگوریتمی به چه صورتی خواهد بود؟
نظارت بر معاملات الگوریتمی به صورت هوشمند و از طریق هشدارهای تعریف شده سیستمی بر اساس الگوهای نسبت OTR، شناسایی ربات‌های سرخط زن، خریدهای متعدد کم حجم (شناسایی الگوریتم دارکوب)، اصلاح مکرر، رعایت نشدن فواصل زمانی ۳۰۰ میلی ثانیه بین سفارشات ارسالی، در فاصله زمانی ۲ خرید متوالی در ۲ نماد صورت می‌گیرد. براین اساس حدود یکسال گذشته، حدود ۶۰۰ تذکر سیستمی در خصوص معاملات الگوریتمی ارسال و دسترسی برخط بیش از ۵۰۰ کد-کارگزار مسدود و پنج پرونده تخلفاتی تشکیل و رسیدگی شده است. نظارت مستمر بر حوزه معاملات الگوریتمی به صورت پیوسته و در همه شرایط بازار در دستور کار قرار دارد، همچنین در راستای شفافیت در خصوص رفتار الگوریتم‌های مجاز، میزان معاملات و سفارشات الگوریتمی به صورت هفتگی منتشر می‌شود.
۲- سازمان بورس چه تدابیری را برای رفتارها و رنج‌های منفی که توسط کدهای حقوقی در روزهای منفی بازار انجام می‌شود، در نظر گرفته است؟
انجام معامله بالاتر یا پایین‌تر از مظنه خرید/فروش از مصادیق ماده هفت دستورالعمل انضباطی کارگزاران بوده و به صورت هوشمند نظارت می‌شود. در ۶ ماهه ابتدای امسال بیش از یک هزار و ۶۰۰ تذکر سیستمی در همین خصوص به ثبت رسیده است.
۳- اخیرا گزارشی مبنی بر معاملات انجام شده توسط الگوریتم و درصد آن ارائه شد، امکان میزان و درصد سفارش‌هایی که تبدیل به معامله شده ،از طریق الگوریتم قابل انتشار است؟
در راستای تقاضای فعالان بازار، پس از انتشار گزارش معاملات انجام شده توسط الگوریتم‌ها، آمار مربوط به سفارشات الگوریتمی نیز منتشر شد که از طریق جستجو در سایت و کانال رسمی سازمان بورس قابل ملاحظه است.
۴- دستکاری و رنج مثبت و منفی، تخلف بازارگردان است یا کارگزار؟
اگر منظو از دستکاری قیمت، مصادیق بند ۳ ماده ۴۶ قانون بازار اوراق بهادار (ایجاد ظاهری گمراه‌کننده از روند معاملات‌اوراق‌بهادار، ایجاد قیمت‌های کاذب و اغوای اشخاص به انجام معاملات اوراق بهادار) باشد، علاوه بر کارگزاری، مشتری نیز باید در این خصوص پاسخگو باشد.
۵- در بسیاری از موارد، شاهد ابطال معاملات انجام شده در بازار هستیم که پس از پیگیری از بورس مربوطه، اعلام شده است طرف مقابل فقط یک کد بوده و معامله صورت گرفته به عنوان معامله هماهنگ باطل می‌شود.علت از نگاه شما چیست؟
وقتی معامله‌گر نمی‌داند طرف مقابل خرید یا فروش، یک کد است، چگونه تشخیص دهد که امکان ابطال معامله وجود دارد یا خیر؟ در این زمینه از طرف این کارگزار یا مشتری وی با طرف مقابل هیچگونه هماهنگی انجام نشده است. گاها معامله‌ای با ظن انجام معامله هماهنگ تایید نمی‌شود. در این زمینه براساس شواهد و الگوی رفتاری بورس، ظن قوی مبنی بر هماهنگی بین کدهای خریدار و فروشنده وجود دارد.
۶- در بحث معاملات آپشن، هنگام فروش اختیار خرید، بدون وجود دارایی پایه در کد مشتری، بهتر بود نظارت سازمان در این مورد بیشتر باشد و اجازه بستن موقعیت را به کارگزار دهد یا مشتری مجبور به بستن موقعیت باشد؟
پیرامون این موضوع، اقدامات نظارتی صورت گرفته که نتیجه آن صدور رای بدوی علیه ۲ کارگزار متخلف بوده است.
۷- سازمان بورس و شرکت‌های بورس به دلیل دسترسی به اطلاعات معاملات در لحظه و دسترسی به الگوریتم‌های نظارتی، می‌توانند در لحظه رفتارهای معاملاتی معامله‌گران را بررسی کنند اما کارگزاران دسترسی کامل به پارامترهای نظارتی و دسترسی سازمان را ندارند و فقط بخشی از پارامترها توسط شرکت‌های ارائه کننده با پیگیری بسیار زیاد در دسترس است که آن هم گزارش‌ها را بعد از ساعت ۳۰/۱۲ به کارگزار می‌دهد.
با توجه به چنین اتفاقی عملاً کارگزاری امکان رصد معاملات و درخواست‌های مشتری را در ساعت معاملات ندارد که به محض دریافت گزارش به مشتری تذکر دهد، تحت تاثیر چنین اتفاقی مرتبا پیام نظارتی از سمت سازمان برای کارگزاری می‌آید.
۸- در این شرایط تکلیف کارگزار چیست؟
کارگزاران می‌توانند اقدامات نظارتی خود را در سطح مشتریان خود و مبتنی بر الگورهای رفتاری انجام دهند.
۹- برنامه سازمان بورس برای افزایش عمق بازار و شناوری سهام جهت جلوگیری از تخلفات چیست؟
یکی از ابزارهای عمق‌بخشی به بازار به خصوص در شرایط رکودی، اقداماتی مانند تجهیز صندوق‌های حمایتی از جمله صندوق‌های تثبیت و توسعه است.
۱۰-آیا سازمان بورس برای سر و سامان دادن به فضای مجازی که بلای جان بازار شده برنامه‌ای دارد؟
گزارش‌های متعدد ناهنجاری‌ها در فضای مجازی با هدف ارتقا سلامت در بازار سرمایه تشکیل شده و در حال پیگیری و رسیدگی است، همچنین در این راستا حمایت از گسترش فضای تحلیلی در دستور کار قرار دارد.
۱۱- سازمان بورس سامانه یا ارتباط تلفنی را برای اطلاع تخلفات در نظر گرفته است؟
تخلفات و گزارشات ناهنجاری بازار سرمایه از طریق سامانه دیده بان سلامت بازار سرمایه به نشانی https://dideban.seo.ir/ قابل ارسال است.
۱۲ - برنامه سازمان بورس برای حمایت از کارگزاری در قبال مشتریان متخلف چیست؟
در همه پروندهای تخلفاتی، نقش و تاثیر کارگزار در شکل‌گیری تخلف در نظر گرفته شده و رعایت انصاف در اتخاذ تصمیمات از سیاست‌های این مدیریت است.
۱۳- اقدامی از سوی سازمان بورس برای کمک به کارگزاری‌ها در خصوص سامانه تشخیص تخلفات صورت گرفته است؟
این موضوع با همکاری شرکت‌های ارائه دهنده خدمات معاملات برخط و شرکت مدیریت فناوری بورس تهران در دستور کار قرار دارد.
۱۴- معاملاتی که طرف آن با صندوق توسعه بازار است، بدون اعلام به کارگزاران حذف می‌شود که این موضوع ریسک بزرگی را به کارگزاران منتقل می‌کند، تدبیر سازمان بورس در این زمینه چیست؟
تایید نشدن بخشی از معاملات رو در روی صندوق‌های حمایتی تثبیت و توسعه، عمدتاً مربوط به صندوق‌های بازارگردانی با هدف عدم تداخل ماموریت‌ها و حفظ انصاف در بازار صورت می‌گیرد.
۱۵- برنامه سازمان بورس در زمینه رنج کشیدن قضاوتی بین بورس‌ها چیست؟
برنامه‌هایی مانند بازنگری هشدارهای کشف تخلفات و هماهنگی بین بورس‌ها در دستور کار سازمان بورس قرار دارد.
۱۶- تایید صلاحیت ناظر بر عهده چه کسی است؟
تایید صلاحیت مدیران ارکان (از جمله بورس‌ها) در چارچوب «دستورالعمل تأیید صلاحیت حرفه‌ای مدیران ارشد بورس‌ها و بازارهای خارج از بورس، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، شرکت توسعه مدیریت و آموزش بورس، شرکت مدیریت دارایی مرکزی و کانون‌ها» صورت می‌گیرد.
۱۷- وقتی بازار حجم ندارد و سهم با کمترین تعداد با صف خرید و فروش همراه می‌شود، چه رفتاری تلقی می‌شود؟
افزایش دامنه نوسان در ۲ مرحله موجب کاهش صف نشینی شد که بازنگری مجدد آن پس از تصویب دستورالعمل جدید پذیرش در دستور کار است.
۱۸-تدابیر اتخاذ شده برای رفع رفتار سلیقه‌ای ناظران چیست؟
درجه‌بندی تخلفات و تعریف هشدارهای قطعی کشف تخلف از جمله برنامه‌هایی است که به منظور کاهش امکان اعمال سلیقه در فرایند نظارت در دستور کار قرار دارد.
۱۹- طرف معامله‌ای که با عنوان رعایت نشدن انصاف، معامله‌اش ابطال می‌شود، کیست؟ آیا فروش به خرید از یک کد خاص ابطال می‌شود؟
تایید نشدن بخشی از معاملات رو در روی صندوق‌های حمایتی تثبیت و توسعه، عمدتاً مربوط به صندوق‌های بازارگردانی و با هدف عدم تداخل ماموریت‌ها و همچنین به منظور حفظ انصاف در بازار صورت می گیرد.
۲۰- مطابق بند افراد دارای اطلاعات نهانی، آیا مدیران کارگزاری نیاز به افشا یا اعلام معاملات خود دارند؟
اشخاص دارنده اطلاعات نهانی موظف‌اند در چارچوب تبصره ۲ ماده ۴۶ قانون بازار اوراق بهادار و دستورالعمل شناسایی و گزارش‌دهی دارندگان اطلاعات نهانی اقدام کنند.
۲۱- آیا پارامترهای نظارتی مشخص هستند؟
اکنون بیش از ۶۰ هشدار نظارتی مبتنی بر پارامترهای مختلف در سامانه نظارتی تعریف و بر اساس آنها، عملیات نظارت به صورت هوشمند انجام می‌شود.
۲۲- آیا سرخطی زدن جرم است؟ آیا استفاده از ۲ کارگزاری برای سر خطی زدن جرم است؟ چرا؟
استفاده نکردن از هر ابزار یا امکانات غیرمجاز اعم از سخت افزاری و نرم افزاری که موجب از بین‌رفتن رقابت سالم و منصفانه نشود، به خودی خود جرم نیست.
۲۳- با توجه به اینکه موضوع پیشگیری از تخلف از کارگزار خواسته شده است، چرا الگوریتم های شناسایی یا پنل‌های شناسایی در اختیار کارگزاری قرار نمی‌گیرد؟
این موضوع با همکاری شرکت‌های ارائه دهنده خدمات معاملات برخط و شرکت مدیریت فناوری بورس تهران در دستور کار قرار داردY بارها به عنوان معامله گر مشاهده کرده‌ام که پس از افشای اطلاعات روی کدال مانند تجدید ارزیابی و تشکیل صف خرید سنگین، صف از طرف کدهای خاص عرضه شود که تخلف در حوزه اطلاعات نهانی مشخص می باشد اما از طرف ناظر هیچ واکنشی مشاهده نمی‌شود.
۲۴-چنین موردی چگونه از طرف معامله‌گرها قابل پیگیری است؟
علاوه بر اتخاذ رویکرد پیشگیرانه و عدم تایید معاملات مبتنی بر اطلاعات نهانی در صورت احراز، اکنون پرونده های متعدد تخلفاتی در همین حوزه تشکیل و در حال پیگیری است که در صورت احراز و صدور رای قطعی، اسامی متخلفین در چارچوب ضوابط مربوطه قابل افشا است، همچنین تخلفات مشاهده شده از طریق سامانه دیده بان سلامت بازار سرمایه قابل ارسال است.
۲۵- چرا مشتریانی (مشتریان اعتباری و مارجین کال) که به اجبار کارگزار ملزم به فروش سهام هستند باید اخطار نظارتی بگیرند؟
در صورت رعایت قوانین و مقررات بازار سرمایه، فروش سهام به خودی خود تخلف محسوب نمی‌شود.
۲۶- سامانه کنترل نظارت پیشگیرانه بر رفتار مشتری کارگزار نیاز به پیاده‌سازی سامانه نظارتی سازمان دارد، آیا امکان ارائه آن به کارگزاری‌ها وجود دارد؟
این موضوع با همکاری شرکت‌های ارائه دهنده خدمات معاملات برخط و شرکت مدیریت فناوری بورس تهران در دستور کار قرار دارد.
۲۷- رنج کشیدن در بازارهای مختلف (پایه، بورس و فرابورس) به طور دقیق چند درصد است؟
براساس بند ۵ ماده ۷ دستورالعمل انضباطی کارگزاری؛ ورود سفارش خرید یا فروش بالاتر یا پایین‌تر از مظنه‌های خرید یا فروش جاری بازار به منظور ایجاد روندی صعودی یا نزولی در قیمت اوراق بهادار جهت بهره‌گیری از قیمت ایجاد شده به نفع خود یا سایرین است بنابراین نه در مقررات داخلی و نه در مقررات بورس‌های معتبر دنیا، حد آستانه برای تخلفات تعیین نشده است.
۲۸- با توجه به اینکه فقط آنلاین مشتری محدود می‌شود، با تغییر ناظر امکان تخلف در کارگزاری دیگر وجود دارد، آیا بهتر نیست در این زمینه زمینه محدودیت کد بورسی مشتری فراهم شود؟
در این صورت، دسترسی برخط مشتری در کارگزاری جدید نیز محدود خواهد شد.
۲۹- اطلاع رسانی تخلفات محرز در خصوص انسداد کدهای تخلف مقتضی است به صورت کتبی (نامه+ ایمیل+ پیامک) در واقع مستند به سمع کارگزاری ها برسد تا مانع شکایت مشتریان از کارگزاری گردد، این موضوع باعث اعتماد بیشتر مشتریان به سیستم نظارتی می شود و از تکرار آن جلوگیری آن خواهد شد.
موضوع بررسی و متعاقباً نتیجه آن اعلام خواهد شد.
۳۰- لطفا در خصوص موارد محدودیت دسترسی مشتریان آنلاین ترتیبی اتخاذ شود که دستور محدودیت دسترسی به کارگزاران به صورت مکتوب ارائه گردد تا در صورت اعتراض مشتری قابلیت ارجاع و رفع مسئولیت از کارگزاری داشته باشد.
موضوع بررسی و متعاقباً نتیجه آن اعلام خواهد شد.
۳۱- بارها به عنوان معامله گر مشاهده شده است که پس از افشای اطلاعات روی کدال مانند تجدید ارزیابی و تشکیل صف خرید سنگین، صف از طرف کدهای خاص عرضه می‌شود که تخلف در حوزه اطلاعات نهانی مشخص است. اما از طرف ناظر هیچ واکنشی مشاهده نمی‌شود. چگونه چنین موردی از طرف معامله‌گرها قابل پیگیری است؟
علاوه بر اتخاذ رویکرد پیشگیرانه و عدم تایید معاملات مبتنی بر اطلاعات نهانی در صورت احراز، هم‌اکنون پرونده‌های متعدد تخلفاتی در همین حوزه تشکیل و در حال پیگیری است که در صورت احراز و صدور رای قطعی، اسامی متخلفان در چارچوب ضوابط مربوطه قابل افشا است. ضمناً تخلفات مشاهده شده از طریق سامانه دیده بان سلامت بازار سرمایه به نشانی https://dideban.seo.ir/ قابل ارسال است.
